به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ برنامه «گفت‌وگوی فرهنگی» رادیو گفتگو با موضوع «ویراستای، ضرورت‌ها و چالش‌ها» با حضور حسین محمدیانی سرویراستار روزنامه سینما و مجله تندرستی همشهری، مهدی صالحی دبیر انجمن فرهنگی ویرایش و بنیانگذار موسسه ویراستان و سرویراستار چندین مجله و روزنامه و مدرس ویراستاری و محسن فرجی ویراستار و داستان نویس، روانه آنتن شد.

محسن فرجی با بیان اینکه تعریف دقیقی از ویراستاری که مانند خیلی از چیزهای دیگری از غرب وارد شده، وجود ندارد، به کتاب «یک گفتگو» درباره این موضوع اشاره کرد و گفت: این کتاب حاصل گفتگوی ناصر حریری است با استاد نجف دریابندری. ایشان در کتاب توصیح می‌دهد که در غرب سه گروه در این حوزه فعالیت می‌کنند؛ یکی نسخه پردازها که کارشان یکدست کردن رسم الخط و نظم دادن به علایم سجاوندی است.

این ویراستار و داستان نویس با اشاره به دو گروه دیگر ویراستاران در غرب، افزود: نفر بعد خود ویراستار که جملات را منظم می‌کند و ایرادات ویرایشی می‌گیرد و یک نفر نیز به عنوان سرویراستار حضور دارد که در واقع از متن می‌تواند به مولف کتاب بگوید، این فصل از کتاب خوب نیست.

وی ادامه داد: ما نمی‌دانیم کسی که ویراستار است، آیا نسخه پرداز است، یعنی صرفا علایم سجاوندی و رسم الخط کتاب را یکدست می‌کند یا ویراستار به معنای مفهوم دوم است که می‌تواند جملات را صحیح بنویسد و ایرادات رایج را بگیرد یا سر ویراستار است که اجازه دارد وارد محتوا شود؟ ولی تا وقتی به این تعریف نرسیم که ویراستار کیست و چه وظیفه‌ای دارد، نمی‌توانیم گام‌های بعدی را برداریم. فکر می‌کنم یکی از دلایل عمده اختلافاتی که بین مولف، ویراستار و ناشر ایجاد می‌شود، به دلیل مشخص نبودن این تعریف است.

در ادامه حسین محمدیانی با تائید صحبت‌های فرجی، گفت: امروز ویراستاری جایگاه درستی ندارد و می‌توان گفت انتشاراتی که به صورت حرفه‌ای این ساختار حرفه‌ای را تعریف کرده است، به اندازه انگشتان دو دست نیست. این نوع انتشاراتی‌ها تقریبا هیچ ساختار حرفه‌ای را رعایت نمی‌کنند که شاید بتوان گفت به دلیل رویکرد مدیرتی و کوتاه بودن دوران مدیریتی، این جایگاه مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. البته در بخش خصوصی هم همانطور که گفتم، تعداد محدودی هستند.

سرویراستار روزنامه سینما و مجله تندرستی همشهری تصریح کرد: متاسفانه جایگاه، رتبه‌بندی حوزه اختیارات، نوع تعامل با مولف اثر و پیوند دادن مولف با انتشارات، در ایران تعریف نشده است و به همین جهت این موضوع محل تنش است.

محمدیان با ذکر یک نمونه گفت: مدتی قبل، کتابی به بنده معرفی شد که تعابیری در آن کتاب به کار رفته بود که نمی‌توانستم متوجه منظور نویسنده شوم. ویراستاری که این کتاب را خوانده بود، متوجه نشده بود زیرا جمله پر از ابهام بود و به همین دلیل قطعاً ویراستاری سر کار نبوده است و این در حالی است که کتاب جلد بسیار شکیلی داشت و حدودا ۴۰ هزار تومان هم قیمت آن بود. در ۱۰ صفحه‌ای که من مطالعه کردم، بالغ بر ۴۰ مورد را علامت زدم.

در ادامه مهدی صالحی بنیانگذار موسسه ویراستان عنوان کرد: ویراستار قرار است همکار نویسنده و ناشر باشد نه رقیب نویسنده و هزینه افزای ناشر و یا اینکه موی دماغ کسی باشد تا کسی را اذیت کند.

وی تصریح کرد: متاسفانه ساختاری که باید در این حوزه شکل می‌گرفته است، مخدوش مانده است. اتفاقی که افتاده، این بوده که ویراستار متنی را تحویل می‌گیرد و ویرایش را شروع می‌کند و از آن به بعد نه نویسنده از او خبر دارد و نه ناشر و بعد از دو ماه متن را تحویل می‌دهد. در حالی که اولین حرف ویرایشی این است که باید با نویسنده و یا ویراستار ارتباط داشته باشید.

وی افزود: بنده برای استادی یک کتاب را ویرایش می‌کردم و به مدت شش ماه هر هفته به دفتر ایشان می‌رفتم و از صبح تا شب کار می‌کردیم و این در حالی بود که به مدت ۴ سال در کلاس این استاد شاگردی کرده بودم و فضا ذهنی استاد را می‌شناختم.

صالحی با بیان اینکه متاسفانه در ایران خیلی از ویراستارها خودشان جای مترجم و یا نویسنده می‌نشینند، گفت: در این زمان‌ها خودشان را مدعی متن می‌دانند و این اجازه را به خودشان می‌دهند، هر تغییری را در متن ایجاد کنند و با صراحت اعلام می‌کنیم که این افراد را ویراستار نمی دانیم.

دبیر انجمن فرهنگی ویرایش به وظایف ویراستار اشاره و تاکید کرد: ویراستار حتما باید مراوده و ارتباط جدی علمی با نویسنده و یا مترجم داشته باشد. ویراستار در حقیقت قرار است ناظری باشد که ابزار آن زبان است. ممکن است در یک رشته تخصصی داشته باشم و در کتابی که تخصص من است، نظر محتوایی هم بدهم، اما قطعاً مسئولیتی ندارم اما وقتی نام من پای کتابی خورده است، در خصوص زبان کتاب مسئولیتی دارم.

وی به زبان فارسی معیار اشاره کرد و گفت: باید بین متن‌های عمومی و تخصصی و البته متن‌های خلاق تفکیک قائل شد. قطعا کسی که تخصص ویرایش متون عمومی مانند متن رسانه‌ای و کتاب‌هایی را که برای مخاطب عمومی منتشر می‌شود، دارد، قطعا به راحتی نمی‌تواند به وایرایش داستان وارد شود.